Over digitalisering
Het laboratorium ziet vaak dat super8 wordt gebruikt in videoclip’s, videofilms of televisieprogramma’s. Dat is alleen maar aan te moedigen. Maar het komt ook vaak voor dat de beeldkwaliteit er op video duidelijk op achteruit is gegaan. Waarom?
Dat komt vaak doordat men niet weet welke problemen er bij het scannen komen kijken. Het laboratorium wil super8 liefhebbers juist wijzen op deze belangrijke stap die de uiteindelijke kwaliteit van uw product bepaalt.
U wilt uw film dus naar video over laten zetten? Er zijn veel bedrijven die deze service aanbieden. Niet elk bedrijf werkt op dezelfde manier, met dezelfde apparatuur of met dezelfde nauwkeurigheid. Vooral de gebruikte apparatuur is belangrijk, want daarmee wordt voornamelijk bepaald wat de maximale scankwaliteit kan worden. Deze tekst dient als achtergrondinformatie over de gebruikte technieken voor telecine en sluit af met een doe-het-zelf methode. Het wil inzicht verschaffen over de vele diverse technieken die worden gebruikt aan een grote groep mensen.
Op de muur
De eerste eenvoudigste methode maakt simpel gebruik van projectie op een muur of ander medium dat vervolgens wordt opgenomen met een gewone (digitale) camera. Je hebt dan last van hotspots, een vervormd kader en onscherp beeld. Als je heel precies werkt kan het er best aardig uitzien, maar goed is anders.
Telescreen
Men kan film projecteren via een oppervlaktespiegel op bijvoorbeeld een glasscherm [twee glasplaten met daartussen een waslaag] waarna men aan de andere zijde de videocamera plaats. De projector en camera staan dan onder een hoek van 90 graden t.o.v. elkaar. Dit is nu vooral voor thuisgebruik. Het nadeel is het ontstaan van een ‘hotspot’ in het midden van je videoopname. Ten tweede laat de scherpte het nogal afweten omdat je stralengang door de spiegel, lensvertekening en glasplaat wordt beïnvloed. Ook kan je de belichting en kleurcorrectie niet optimaal controleren. Nog een nadeel is dat er vaak een transfer op ‘een licht’ [one-light-scan] wordt gemaakt, wat betekend dat de beste gemiddelde instelling wordt gekozen voor alle scènes. Niet handig. Wel is deze methode erg goed om zelf mee te werken, want als je nauwkeurig bent kun je aanvaardbare resultaten bereiken terwijl het (bijna-) niks kost.
Semi-pro
De volgende methode maakt gebruik van projectie op een 3CCD chip. De film wordt m.b.v. een professionele filmprojector [vaak van Bauer, Sony of Fumeo] rechtstreeks geprojecteerd op de chip. Feitelijk gezien is de term ‘scannen’ dan ook niet de juiste in mij ogen, al wordt het vaak wel zo aangeprezen. De toegepaste 3CCD chip vindt je ook in de duurdere videocamera’s. Het voordeel van de 3 CCD’s is dat er voor elke kleur (rood-groen-blauw) een aparte chip is waardoor natuurlijkere kleurenweergaven worden verkregen. Men kan immers de kleurbalans per kleurkanaal aanpassen. Het ‘hotspot’ probleem is verdwenen. De scherpte en kleuren zijn goed. Kortom kwaliteit voor een goede prijs. Veel bedrijven werkten met dit systeem tot de jaren 2010-2015. Hier zijn ook andere transferkits te koop.
Semi Pro +
Alweer een betere semi professionele filmscanner is bijvoorbeeld de Pictor van de Nederlandse firma FilmFabriek. Deze machine maakt gebruik van moderne belichting via gecontroleerde LED verlichting en heeft een uitgebreidere controle via de PC. Het maakt een foto van elke super8 frame, beeld voor beeld. Het is een kleine versie van hun topmodel (zie beneden). Deze machine geeft goed resultaat maar het kan altijd beter. Kijk ook eens bij Ventura scanners.
Professioneel
De derde methode is onderverdeeld in diverse machines. Deze scanners leveren een heel hoge beeldkwaliteit, als men de besturing ervan goed onder de knie heeft.
De Moviestuff scanner is erg bekend en geliefd in met name Amerika waar hij vandaan komt. Het zijn robuuste machines en de koper krijg veel waar voor zijn €9000. Sinds maart 2024 is dit bedrijf failliet verklaard.
Professioneel +
Weer een stap beter en enigzins gelijkwaardig zijn een FilmFabriek HDS+ scanner (kost rond de €32.500) en een MWA Nova machine (kost rond de €45.000).
In plaats van een projector gebruikt men een opstelling zoals de foto hiernaast laat zien. Het hele transportmechanisme is zeer stabiel, de grijper en vlinder uit de projector zijn verdwenen. De scanner is oorspronkelijk bedoeld om er 8mm, super8, 9.5mm en 16mm film mee te scannen. Ze zijn enorm populair onder kleine bedrijven omdat ze snel en multi inzetbaar zijn. Zo kunnen ze hun bestaande klanten alles aanbieden. Want behalve amateurs zijn het vooral de TV en videoclip en reclame-bedrijven die super8 zijn gaan gebruiken, dus er is meer en meer vraag naar.
Deze MWA Nova scanner heeft een erg goede prijs kwaliteits verhouding. MWA is van oudsher een bedrijf dat machines heeft gebouwd voor film dus mechanisch zit het prima in elkaar. Alles wordt gecontroleerd via software dus er is veel meer mogelijk op het gebied van kleurcorrecties, belichting, gammawaarden et cetera. De kwaliteit van je beeld wordt dus niet alleen bepaald door de scanner alleen.
Ultieme scanner
De meest ultieme scanner voor super8 is ongetwijfeld en zonder discussie deze €220.000 kostende Scanstation van het Amerikaanse bedrijf Lasergraphics. Alles wat je zou willen kan met dit apparaat. Hij is ontworpen voor 16mm, 35mm en 70mm en deze versie richt zicht ook op het scannen van super8 tot 6.5K bestanden. Als je dat doet dan moet je wel een koffer met externe harde schijven meenemen. Deze scanner valt onder het hoofdstuk; hebben hebben hebben.
Tot slot nog dit.
Als je super8/8mm film wil overzetten op video met het oogpunt van conserveren/bewaren sla je de plank mis. Digitale bestanden zijn korter houdbaar dan echte cine-film. Dat is een feit. Als je de films op video wil zetten om er mee te spelen en te vertonen in huiselijke kring ben je goed bezig. Zolang je maar niet de illusie hebt dat films op digitale video of DVD langer meegaan. Die fout maken veel klanten van het lab. Video is erg onderhevig aan magnetische velden, DVD is erg gevoelig voor temperatuur en data dragers hebben ook maar een garantie termijn van 3 jaar en dat vergeet men. Moraal van dit verhaal? Goed conserveren van je originele super8 film heeft voor de echte houdbaarheid >50 jaar pas zin zolang je dit laat doen door gespecialiseerde bedrijven. Zelf overzetten naar video is leuk, aardig, handig en fijn om te doen, maar je redt je films er niet mee. Wil je professioneel te werk gaan, gebruik dan ook een professionele scanner. Tot slot deze prachtige PDF met een mooie schematische uitleg over scan technieken.